اکریلونیتریل یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی CH۲ CHCN بوده و مایعی فرار و بی‌رنگ با بویی تند، شبیه پیاز است. فقط به این دلیل که بیشتر از اتم‌های کربن و هیدروژن تشکیل‌شده به‌عنوان یک ترکیب آلی طبقه‌بندی می‌شود. برای تولید اکریلونیتریل در کشور دو مشکل اساسی وجود دارد: اکریلونیتریل از مشتقات پروپیلن است که سالانه حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ هزار تن در سال در مجتمع های پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند و آبادان و همچنین واحدهای پتروشیمی امیرکبیر، بسپاران بندرامام، تبریز، جم، شازند و مارون تولید می شود. این مقدار پروپیلن نمی تواند نیاز کشور را برطرف کند پس ماده‌ی اولیه برای تولید اکریلونیتریل در ایران به اندازه‌ی کافی نیست. از طرف دیگر متاسفانه دانش فنی کافی برای تولید اکریلونیتریل نیز وجود ندارد. البته قراردادهایی نیز با چین برای انتقال این دانش فنی بسته شده است. اما این اقدامات برای خودکفایی برای تولید آن کافی نیست. اکریلونیتریل (ACN) عمدتاً به‌عنوان مونومر یا کمونومر در تولید الیاف مصنوعی، پلاستیک‌ها و الاستومرها استفاده می‌شود. بزرگ‌ترین محل تولید این ماده، در الیاف آکریلیک است که نرم و سبک بوده شبیه به الیاف پشم است. ازاین‌رو در لباس‌هایی مانند ژاکت و جامپر، جوراب و لباس ورزشی استفاده می‌شود. الیاف آکریلیک همچنین در مبلمان منزل و تختخواب فرش، تودوزی، کوسن و پتو استفاده می‌شود. الیاف آکریلیک حداقل 85٪ از مونومر اکریلونیتریل را در خود دارند. این الیاف حاوی 35-85٪ ACN الیاف موداکریلیک هستند. ازآنجاکه می‌توان الیاف موداکریلیک را با وینیل کلراید یا وینیلیدن کلراید کوپلیمر کرد ، باعث مهار شعله شده و در پرده‌ها و کلاه‌گیس‌ها استفاده می‌شوند.
بیشترین کاربرد های اکریلونیتریل در صنایع کشور:
۱_ استفاده از اکریلونیتریل در صنایع هوایی
اکریلونیتریل در تولید فیبرهای کربن مورد نیاز در صنایع هوایی، دفاعی و هوا و فضا و پره های توریبن های بادی آکریلونیتریل به میزان گسترده ای برای تولید الاستومر یا لاستیک‌هایی استفاده می‌شود که قابلیت عملکردی بالایی دارند.
۲_ کاربرد اکریلونیتریل در رزین‌های ساختاری و پلاستیک‌ها هم در همین گروه قرار می‌گیرند که برای تبدیل خودروهای موجود به وسایل نقلیه ی الکتریکی سبک و کم‌مصرف مورد نیاز هستند.
۳_ تولید لاستیک
اکریلونیتریل به طور گسترده در صنعت برای تولید الاستومرها/لاستیک‌ها با کارایی بالا، رزین‌های ساختاری و پلاستیک استفاده می‌شود که برای انتقال بخش خودرو به خودروهای سبک وزن، کارآمد سوخت و الکتریکی ضروری هستند.
۴_ تصفیه آب
اکریلونیتریل نوعی مونومر مهم و حیاتی برای تولید منعقد کننده های تصفیه آب می باشند.استفاده صحیح از عوامل منعقد کننده و فلوکولانت وابسته به دانش صحیح از مشخصات ذرات معلق است.
۵_ تولید الیاف تولید الیاف اکریلیک،اکریلونیتریل-بوتادین -استایرن، استایرن-اکریلونیتریل و نیتریل بوتادین لاستیک
اکريلونيتريل به‌عنوان ماده اوليه توليد الياف آکریلیک، رزین‌های ABS و….نقش مهمي در صنايع توليد الياف مصنوعي و شيميايي بر عهده دارد و ماده‌ای کاربردی از تولیدات پتروشیمی است. با تحریم‌های اخیر کشور واردات این ماده با مشکلات زیادی همراه است و نیاز به تولید بیشتر آن، بیش از پیش احساس می‌شود.
علی رحیمی
