پترونفت، در یک قرن اخیر در ایران سوزانده شدن گازهای همراه نفت آثار سوء محیط زیستی و به خطر افتادن سلامت جامعه محلی مناطق صنعتی نفت و گاز را به همراه داشته است، لزوم توجه به خاموش کردن این مشعل‌ها هم از بعد اقتصادی و هم از منظر عمل به تکالیف بین‌المللی نباید فراموش شود، از این رو به‌تازگی شرکت‌های پتروشیمی ایران با هدف تأمین پایدار خوراک خود اقدام به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و با حجم بالا در این باره کرده‌اند.
بر اساس آمار ارائه‌شده توسط واحد برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۳۹۵ مقدار بالقوه گازهای همراه برای جمع‌آوری در شرکت‌های عملیاتی نفت روزانه نزدیک به ۴۳ میلیون مترمکعب (بیش از ۱۱۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال) بوده است.
بر اساس داده‌های ترازنامه هیدروکربوری سال ۱۳۹۵ میانگین رشد تلفات کل سیستم‌های فرآورش گاز و گاز سوزانده شده در سال‌های ۱۳۹۵-۱۳۸۵ با روند رشد متوسط سالانه افزایشی ۱۱.۱۰ درصد روبه‌رو بوده که دلایل آن را می‌توان به افزایش چشمگیر تولید گاز و بهره‌برداری از سیستم‌های جدید فرآورش گاز در دوره یادشده نسبت داد، از این رو طرح‌های جلوگیری از سوزندان گازهای همراه مشعل و جمع‌آوری گازهای همراه نفت همواره به‌عنوان دغدغه‌ای از سوی مسئولان و کارشناسان صنعت نفت مطرح و وزارت نفت مکلف شده تا پایان برنامه ششم توسعه تکلیف آن را مشخص کند.
سالانه افزون بر ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که بر اساس آمارهای بانک جهانی این رقم معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپا است. بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است، با این حال گفته می‌شود میزان مشعل‌سوزی در کشورمان از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این یعنی حدود روزانه ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در حال سوختن است.
هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد گازهای همراه جنوب کشور جمع‌آوری شده است و دولت سیزدهم تلاش می‌کند با جمع‌آوری گازهای مشعل باقیمانده افزون بر صرفه اقتصادی، تعهدهای بین‌المللی محیط زیستی را در نظر داشته باشد. سال گذشته نیز وزارت نفت از ایجاد کنسرسیومی متشکل از بانک‌های داخلی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت خبر داد. این کنسرسیوم بانکی قرار است در نخستین گام ۴ میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کند و این رقم در مراحل بعدی با اضافه شدن بانک‌ها و افزایش سهم بانک‌های فعال در کنسرسیوم، بیشتر شود که این اتفاقی خوب برای صنعت نفت، نظام بانکی و به‌طور کل اقتصاد ملی به‌شمار می‌آید.
عزم دولت سیزدهم برای تحقق هدف یادشده تا حدی جدی است که وزیر نفت از آمادگی وزارت نفت برای واگذاری توسعه میدان‌های نفت و گاز کشور به‌صورت صفر تا صد به پتروشیمی‌ها سخن به میان آورده و معتقد است این معامله وزارت نفت و پتروشیمی معامله‌ای برد – برد برای دو طرف است، زیرا پتروشیمی‌ها می‌توانند با توسعه میدان‌های نفتی در کمتر از سه سال حداقل تا ۳۰ سال تأمین خوراک گاز و خوراک مایع واحدهای خود را تضمین کنند.
جمع‌آوری کامل گازهای همراه نفت در افق ۱۴۰۴
اخیرا هوشنگ فلاحتیان- معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت از جمع‌آوری کامل گازهای همراه نفت در افق ۱۴۰۴ خبر داد و گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، تا پایان امسال یا اوایل سال آینده معادل ۸.۲ میلیون مترمکعب گاز به‌صورت روزانه از مشعل‌ها جمع‌آوری می‌شود و در سال ۱۴۰۲، روزانه ۱۸.۲ میلیون مترمکعب دیگر به این مقدار افزوده می‌شود و برای سال ۱۴۰۳، روزانه ۱۷ میلیون مترمکعب دیگر و در سال ۱۴۰۴ نیز برابر ۷ میلیون مترمکعب در روز از سوختن گازهای مشعل کاسته می‌شود. درواقع تا پایان سال آینده انتظار جمع‌آوری ۵۰ درصد گازهای مشعل را داریم و در پایان افق ۱۴۰۴، باقیمانده این گازها جمع‌آوری می‌شوند.
وی افزود: الزاماً نمی‌توان سوزاندن گازهای مشعل را به صفر رساند زیرا فرآیندهای پالایشگاهی و پتروشیمی بر اساس استانداردهای موجود به‌گونه‌ای است که مشعل همچون سوپاپ اطمینان عمل می‌کند و اگر گاز مشعل خارج نشود، انفجار رخ می‌دهد، بنابراین بعضی از فرآیندها به‌طور طبیعی گاز مشعل دارند.
معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت با یان اینکه البته برخی فرآیندها که به‌طور مداوم گاز مشعل دارند، باید مدیریت شوند که این گازها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند، گفت: گازهای همراه نفت و گازهای پالایشگاه‌های گازی، در دسته اول ما از گازهای همراه نفت صحبت می‌کنیم که برای آنها در یک سال و نیم گذشته اقدام‌های خوبی انجام شده است و پروژه‌های گذشته نیز شتاب گرفته‌اند.
به گفته فلاحتیان درباره مقدار گازهای همراه نفت حذف شده با اقدام‌های دولت سیزدهم اظهار کرد: با مجموع اقدام‌های انجام‌شده، تا پایان سال ۱۴۰۰، حدود ۱.۵ میلیون مترمکعب در روز از میزان گازهای مشعل کاسته‌ایم. اکنون پروژه ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ یکی از طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل است که ۷۸ درصد پیشرفت دارد و با تکمیل آن ۵.۵ میلیون مترمکعب گاز مشعل حذف می‌شود و ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ حدود ۶.۳ میلیون مترمکعب گاز مشعل جمع می‌کند و این طرح ۹۴.۵ درصد پیشرفت دارد، طرح ارسال گازهای مشعل به ان‌جی‌ال خارک را داریم که آن هم ۷.۵ میلیون مترمکعب جمع‌آوری می‌کند و در حال حاضر ۶۵ درصد پیشرفت دارد.
در حال حاضر مزایده فروش گازهای مشعل میدان های نفتی پایان یافته و اکنون سرمایه‌گذار پای کار است. این میدان‌ها شامل میدان پارسی کلاستر، مارون ۳، منصوری، مارون ۶، نفت شهر و سومار، سروستان و سعادت‌آباد، چشمه خوش و غرب کارون می‌شود که قراردادهای آن امضا شده است و در مجموع روزانه ۵.۱۸ میلیون مترمکعب گاز جمع‌آوری می‌شود.
برای میدان‌های خشت، مسجدسلیمان و سکوی سلمان مزایده‌هایی از سوی شرکت ملی نفت ایران در حال انجام است که معادل ۵.۶ میلیون مترمکعب جمع‌آوری گازهای مشعل را رقم می زند و با اجرای همه این طرح‌ها انتظار می رود ۵۰ درصد گازهای مشعل مربوط به بخش تولید نفت در دو سال آینده جمع‌آوری و ۵۰ درصد دیگر نیز تا افق ۱۴۰۱ حذف شود.
